Цереброваскуларен инсулт – трета причина за смрт, прво место по инвалидитет во светот
Цереброваскуларен инсулт или мозочен удар е сериозна, акутно настаната живото- загрозувачка состојба која настанува како последица на нарушено снабдување на мозокот со крв. Станува збор за многу честа болест која се наоѓа на трето место како причина за смрт после срцевите и малигните заболувања во развиените земји и кај нас, а на прво место по инвалидитет.
Класификација на цереброваскуларните заболувања
Мозочниот удар може да биде:
1. Исхемичен – предизвикан од коагулум кој ја запушува артеријата и го оневозможува протокот на крв низ неа;
– Според брзината на развој и времето на траење на симптомите се разликуваат два типа на исхемичен мозочен удар:
· Транзиторна исхемична атака – TIA
· Инфаркт на мозокот – предизвикан од тромбоза или емболија.
2. Хеморагичен – предизвикан од руптура на крвен сад и продирање на крв во околното ткиво.
– Хеморагичниот мозочен удар според местото на промената, може да биде:
- Субарахноидален
- Интрацеребрален
Ризик фактори за настанување на цереброваскуларен инсулт
-Природни ризик фактори:
1. Возраст (популацијата во поодмината возраст има двојно поголем ризик за појава на мозочен удар);
2. Пол (женската популација има поголем ризик за појава на мозочен удар);
3. Раса (ризикот за појава на мозочниот удар е поголем кај црната и жолтата раса);
4. Генетска предиспозиција
-Стекнати ризик фактори:
1. Хипертензија (најзначаен ризик фактор за појава на мозочен удар, посебно за хеморагичен мозочен удар.
2. Фибрилација на преткоморите ( Aтријална фибрилација) кај лица постари од 80 години ризикот за појава на мозочен удар е 30 %, а кај помлади од 80 години е 15 %. Воведување на антикоагулантна терапија кај овие пациенти го намалува ризикот за појава на мозочен удар за 70 %;
3. Болести на срцето (кардиомиопатија, коронарна болест, болест на залистоците) претставуваат многу значеан ризик за појава на мозочен удар.
4. Шеќерната болест двапати го зголемува ризикот за појава на мозочен удар
5. Дислипидемија (зголемените вредности на вкупниот холестерол, триглицеридите и липопротеините, како и намалените вредности на HDL холестеролот, го зголемува ризикот за појава на исхемичен, но не и на хеморагичен мозочен удар)
6. Пушењето цигари е поврзано со појавата на мозочен удар за 50 %. Ризикот е поголем и кај личности кои се пасивно изложени на чадот од цигарите (пасивни пушачи).
7. Зголемена телесна тежина;
8. Намалена физичка активност;
9. Алкохолизам;
Клиничка слика на цереброваскуларен инсулт
Најчести симптоми на мозочниот удар се:
- Трпнење, слабост или одземеност на една половина на лицето, долните или горните екстремитети;
- Нарушување на говорот (отежнато или неразбирливо изговарање на зборовите, целосна неможност на изговарање на зборовите);
- Нагло замаглување или губење на видот;
- Нагла појава на главоболка придружена со повраќање;
- Губење на рамнотежата или координацијата придружена со други симптоми;
- Вртоглавица, нестабилно одење.
F.A.S.T. тоа е лесен начин да запомните како да препознаете мозочен удар и да знаете што да правите.
Face – слабост или искривување на една страна на лицето
Arm – слабост или одземеност на десна или лева рака
Speech – проблеми со говорот
Time – време за брза медицинска помош
Дијагноза на цереброваскуларен инсулт
-Брзите дијагностички постапки кај пациент со мозочен удар вклучуваат:
-Невролошки статус
-Лабораториски анализи
-Хемостаза
-Компјутеризирана томографија на главата;
-Дополнителните дијагностички постапки вклучуваат:
-Дополнителни лабораториски испитувања (имунолошки статус);
-Магнетна резонанца;
-Ангиографија;
-Доплер ултразвучна дијагностика;
-Транскранијален доплер;
-Ехокардиографија
-Лумбална пункција
Третман на цереброваскуларен инсулт
Терапијата може да биде конзервативна или хирушка надополнета со физикална терапија со цел побрза рехабилитација.
-Конзервативната терапија се состои во ординирање на лекови кои ја нормализираат густината на крвта и ги подобруваат нејзините хемореолошки својства, потоа антиедематозна терапија, вазодилататорна терапија, антилепимична терапија, централни стимуланси, антихипертензивна терапија, кардијални гликозиди, антиритмици и друга симптоматска терапија.
-Доколку станува збор за хеморагични инсулти кои не се многу големи може да дојде во предвид и хирушки третман. Посебен акцент се става на физикалната терапија која има значајна улога во процесот на рехабилитација како и намалувањето на инвалидитетот.
Подготвил
Д-р Елеонора Лазарова- специјализант по неврологија
